کتاب نامه های ایرانی

"نامه‌های ایرانی" نوعی زمان مکاتبه‌ای است ازبک و ریکا، دو بزرگ زاده ثروتمند ایرانی به فرانسه می‌روند تا با تمدن اروپایی آشنا شوند و این دو در نامه‌هایی که به دوستان و آشنایان خود می‌نویسند اوضاع و احوال فرانسه و فساد و تباهی دستگاه حکومتی این کشور را شرح می‌دهند و در بعضی نامه‌ها که ازبک به زنان و خواجه‌های حرمسرای خود می‌نویسد، از زندگی زنان مشرق زمین و گاهی اوضاع سیاسی و اجتماعی آن سامان سخن می‌گوید و جمعاً این نامه‌ها تابلوی بزرگی از اوضاع زمانه و روز و روزگار چندین کشور ایران و فرانسه و ترکیه و روسیه را در مقابل ما می‌گذارد.
اما مونتسکیو در "نامه‌های ایرانی" تنها به انتقاد از بی‌عدالتی‌ها در کشور خویش نمی‌پردازد و در بخشی از نامه‌ها ازبک و ریکا به اوضاع کشور زادگاه خود، ایران می‌پردازند و علاوه بر آن نویسندگان نامه‌ها، درباره ترکیه عثمانی و اسلام و مسیحیت و بسیاری از مسائل دیگر چیزهایی می‌نویسند.
در "نامه‌های ایرانی" چندین نفر به همدیگر نامه می‌نویسند و هر کدام ذوق و سلیقه و اعتقاد خاصی دارند و مسائل و موضوع‌های گوناگونی را طرح می‌کنند و برای نخستین بار فلسفه و سیاست و اخلاق و مذهب در یک رمان مکاتبه‌ای با هم جمع می‌شوند و به این علت می‌توان مونتسکیو را مبتکر «رمان مکاتبه‌ای چند صدایی» نامید. او از نخستین کسانی است که رمان را به صورتی متعهد، برای بحث و گفت‎‌وگو درباره مسائل مهم اجتماعی و سیاسی و مذهبی به کار گرفته است.
بسیاری از این نامه‌ها به خصوص در آغاز و پایان کتاب، بیشتر به مسائل و کشمش‌های حرمسرا می‌پردازند. ازبک و ریکا قهرمانان اصلی این مجموعه که از ایران به فرانسه رفته‌اند، مدام در حرکت‌اند و در عین حال که از مغرب زمین تاثیر می‌پذیرند و متحول می‌شوند، از غرب و تمدن غربی انتقاد می‌کنند.