آزادی علمی گاهی به یک شعار مطلقاندیشانه تنزل مییابد، درحالی که به نوبه خود، معنایی مشروط و لوازمی دارد. به یک لحاظ می توان لوازم آزادی را به لوازم فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دستهبندی کرد.
اگر انسان نبود، هنر و ادبیات خلق نمی شد ولی آیا می توان گفت اگر آثار هنری و ادبی در ارتباط با انسان قرار نگیرند، دیگر هنر و ادبیات نیستند؟ آیا یک تابلوی نقاشی در جایی که هیچ انسانی نیست، باز هم اثر هنری است؟