هر چند رساله ی مختصره اولین اثر اسپینوزا محسوب میشود، اما تزهای اصلی «اخلاق» در این اثر مشهود است؛ از جمله گرایش به «علیت درون ماندگار».

جوان هوشمند به دیگر جوانان سفارش می کند که جان و تن خود را در مقابل نورهای مصنوعی نسوزانند. فریاد میزند درون این نورها هیچ شناخت و معرفتی پیدا نمی شود، معرفت حقیقی جای دیگری است!

دقیقا می‌دانیم که زنان مانوی وجود داشته‌اند و مانند هم‌کیشان مردشان به دو دسته نیوشاگان و برگزیدگان تقسیم می‌شده‌اند. مانویان و مخالفان مسیحی آنان بر وجود هر دوی این گروه‌ها شهادت داده‌اند.