کتاب توت‌ فرنگی‌ های اهلی

قمیشی می‏خوانَد.

راننده صدا را کمتر می‏‌کند تا صدای پرچانگیِ پیرمرد بهتر به گوشش برسد:

«رضا خان گفت نی‏شکر نکارید. پنبه بکارید. هم به درد دنیایتان می‏‌خورَد هم به درد آخرتتان.»

پسرش توضیح می‏‌دهد: «کفن باید از پنبه باشد. لباس‏‌های آن روزگار هم بیشتر از پنبه بودند. آنهایی هم که وُسعشان می‏‌رسید ابریشم. توی شمال کسی پنبه نمی‏‌کاشت. گندم می‏‌کاشتند و نیشکر و برنج. بعد از اینکه کارخانه‏‌های نساجی ساخته شد، کشت گندم قدغن شد. دهاتی‏‌هایی را که تا دیروز پای خیش و خرمن کار می‏‌کردند به زور آورد پای ماشین‏‌های بافندگی.

میانسال است. همسن من. سی ساله. چارشانه و خوش‏بنیه است، مثل پدرش که روی صندلی جلو نشسته. یکی در میان حرف می‏‌زنند:

«یک مهندس آلمانی هم کنار دستش ایستاده بود. مهندس کشاورزی.»

پسرش توضیح می‏‌دهد:

«بیشتر مستشار‏هایی که آن زمان در ایران کار می‏‌کردند آلمانی بودند.»

«رضا شاه گفت: “تو نظرت چیه؟” مثلا… فرض کنید مهندس آلمانی اسمش اشمیت بود، “تو نظرت چیه اشمیت؟” اشمیت گفت: “خیلی هم خوب قربان. ولی همین‏طوری که نمی‏‌شود گفت. اول از همه باید خاک این منطقه را آزمایش کنیم. ببینیم به درد کشت پنبه می‏‌خورد یا نه. دوم از همه، (اشمیت اینجوری حرف می‏‌زد.) میزان بارندگی متوسط سالانه، ماه‏‌های  پُر باران…” رضا شاه گفت: “برای همۀ این کارهایی که گفتی چقدر زمان می‏‌خواهی؟”