کتاب معنای متن (پژوهشی در علوم قرآن)

این کتاب در واقع محصول تدریس مؤلف در موضوع علوم قرآنی برای دانشجویان دانشگاه قاهره است که در مدت کوتاهی پس از انتشار، توجه و اعتنای بسیاری از قرآن‌پژوهان و منتقدان مسلمان و حتی پاره‌ای از مستشرقان را به خود جلب کرد. ابوزید در این مهم‌ترین و اساسی‌ترین کتاب خود، کوشیده است مباحث رایج علوم قرآنی را از منظری تازه و با نگرش و ذهنیت امروزی ببیند. مراد از «نگرش و ذهنیت امروزی» تمامی ابزارها و روش‌ها و علوم شناخته‌شده بشری است که امروزه در اختیار داریم؛ بنابراین، کتاب حاضر از یک سو کتابی سنتی است، یعنی هم به موضوعی کهن در میراث اسلامی می‌پردازد و هم مواد و مصالح اصلی آن عمدتاً متون و نظریات تدوین‌یافته در سنت گذشته ماست. از سوی دیگر اما، این کتاب را می‌توان اثری نواندیشانه و جدید به شمار آورد؛ بدین معنا که می‌کوشد با به‌کارگیری نظریه‌های متن‌شناختی و روش‌های متن‌پژوهی و زبان‌پژوهی، قرائتی تازه از علوم قرآن به دست دهد. مهمترین نظریه طرح‌شده در کتاب حاضر، پیوند متن و واقعیت است که ابوزید آنرا بر هر متن ممتازی مانند شاهکارهای ادبی، از جمله قرآن، صادق می‌داند.

دکتر نصر حامد ابوزید (2010-1943) استاد پیشین ادبیات عرب و علوم قرآنی در دانشگاه قاهره و همچنین استاد فقید کرسی مطالعات اسلامی در دانشگاه لیدن هلند و از معروف‌ترین نواندیشان دینی مصر بود که، با این کتاب خود نقطه عطفی در پژوهش‌های قرآنی (و مکتب ادبی تفسیر) ایجاد کرد. پاره‌ای از دیدگاه‌های وی در نقد آثار گذشتگان و نیز گفتمان رایج دینی در جهان اسلام، جنجالی‌ترین دادگاه و ماجرای فکری-مطبوعاتی جهان عرب را طی سال‌های 1996-1992 پدید آورد.