خانوادۀ آنها در جزیره همیشه کوچک بود و بهظاهر کوچکتر هم میشد، آب میرفت، اعضا برای تشکیل خانواده به یکدیگر روی میآوردند، و آنقدر تعدادشان کم بود که همزمان بیشتر از یک نسبت خویشاوندی باهم داشتند.
ماجرای مرشد و مارگریتا دقیقا داستان زندگی خود نویسنده است. داستان بهصلیبکشیدن مسیح در زمان پونس پیلات، فرمانروای رُمی یهودا، آیینهی تمامنمای دوران سیاه حکمرانی استالین و کشتارهای دستهجمعی مخالفان بهویژه هنرمندان، روشنفکران و دگراندیشان است.