دروس معرفت نفس در بردارنده صدوپنجاه درس با گفتار در شناخت گوهر آدمی است. آغاز سخن در وجود و موجود است و واقعیت داشتن یا نداشتن مشهودات خارجی، سپس از غایت داشتن یا نداشتن هستی و حرکت جوهری و تکاملی ذاتی آن سخن میرود و پس از آن در زمینه خیر و شر هستی، مفارق بودن نفس و قوا و تجلیات آنها، حدوث جسمانی نفس، بقای روحانی آن، کیفیت سیر آدمی در مراتب و مدارج روحانی، علم و وعاء آن در آدمی و نحوه تدبیر نفس بدن را و احوال نفس در حیات پس از مرگ بحث میشود. همگی این مسائل نکات فخیمی را در باب امور الهی و ریاضی و طبیعی شامل میشود و در مطاوی آنها از سخنان اولیاءالله و ارباب حکمت و ادب بهره گرفته شده است.
در دفتر سوم گفتاری مستوفا در قیاس برهانی مندرج شده که بسیاری از دقایق منطقی مستلزم بحث در آن آمده است. گزافه نیست اگر گفته شود که این دوره از درسها شامل امهات مسائل حکمت اسلامی درباره انسان است.