کتاب تجلی در جلوه گر شدن انوار الهی (آداب سلوک قرآنی 4) (جلدهای 1 و 2)

قرآن (القرآن) کتاب مقدس دین اسلام است و در باور مسلمانان سخنان خدایی یکتا با نام اصلی «الله» است که وی به‌صورت وحی و توسط جبرئیل بر پیامبر اسلام، محمّد بن عبدالله، نازل کرده است. مسلمانان قرآن را بزرگ‌ترین معجزهٔ محمّد و روشن‌ترین دلیل بر پیامبری او می‌دانند. قرآن، اصلی‌ترین منبع وحی در اسلام به‌شمار می‌آید و به زبان عربی کلاسیک نوشته شده است. واژهٔ قرآن در لغت به‌معنی «قرائت کردن» و «خواندن» است و مسلمانان معمولاً به آن با عناوینی مانند «قرآن کریم» و «قرآن مجید» اشاره می‌کنند. قرآن فعلی به ۳۰ جزء تقسیم شده و ۱۱۴ سوره دارد. قرآن همچنین یکی از متون مقدس بهائیان است. علاوه‌بر اهمیت قرآن از جنبهٔ دینی و مذهبی، این کتاب به‌عنوان بهترین یا یکی از آثار ادبی ادبیات عرب شناخته می‌شود و تأثیر بسزایی بر زبان عربی داشته است.

محتوای قرآن دربارهٔ خدا است و بر یکتاپرستی و یگانگی او تأکید دارد. قرآن خدا را به انسان نزدیک‌تر از رگ گردنش می‌داند، رابطهٔ انسان با خدا را بی‌نیاز از واسطه می‌داند و انسان را به تسلیم دربرابر امر خدا فرمان می‌دهد. قرآن پدیده‌های طبیعی را نشانه‌هایی (آیات) برای خدا می‌شمارد؛ دین و حقیقت را یکی می‌داند و تنوع ادیان را حاصل تنوع در مردم می‌داند. قرآن قوانین و حقوق در جامعهٔ اسلامی را نیز تعریف می‌کند. قرآن مؤمنان را به جهاد در راه خدا می‌خواند و آنان را به نیکوکاری، به‌ویژه دربارهٔ مسکینان و یتیمان فرا می‌خواند. اهل سنت قائل به آنند که قرآن به‌همراه سنت پیامبر اسلام در حدیث ثقلین، دو گرامی گوهری هستند که باید به آنها چنگ زد. اما از نظر اهل تشیع، طبق حدیث ثقلین، قرآن به‌همراه اهل بیت دو گوهری هستند که مسلمانان باید به آن دست بیازند تا گمراه نشوند.

روایت رسمی و مورد قبول مسلمانان این است که قرآن بی‌کم‌وکاست تا زمان عثمان جمع‌آوری شده بود و نسخه‌های رقیب آن از بین رفته بودند. از دیدگاه تاریخی، طیفی از نظرات وجود دارد که یک سوی آن باور به جمع‌آوری قرآن در دورهٔ عثمان و سمت دیگرش اعتقاد به شکل‌گیری تدریجی قرآن و تکمیل نهایی آن در زمان عبدالملک بن مروان اموی و حجاج بن یوسف است؛ دیدگاه تاریخی-انتقادی موردقبول فعلی، در نقطه‌ای میانهٔ این دو قرار دارد. پذیرش صحت قرآن عثمان توسط تمام مسلمانان، خاصه شیعیان، حداقل تا قرن چهارم هجری طول کشیده است و مصحف‌های موازی و متفاوت مثل مصحف علی رایج بوده‌اند. در منابع شیعه تا قبل از این عصر، مثل التنزیل و التحریف، صدها آیهٔ متفاوت با قرآن فعلی به چشم می‌خورد که گفته شده پیش از تحریف قرآن توسط سه خلیفهٔ اول بخشی از آن بودند. قرآن فعلی براساس قرائت کوفی حفص از عاصم کوفی در قرن هشتم میلادی چاپ شده است. قدیمی‌ترین نسخهٔ کامل قرآن متعلق به قرن نهم میلادی/سوم هجری است و در مجموع قرآن برای بیش از هزار سال، ثابت مانده است.

پژوهش‌ها نشان داده در قرآن تأثیراتی از متون یهودی، مسیحی (به‌خصوص مسیحی سریانی و حبشی)، مانوی و غیره دیده می‌شود. آنچه قرآن دربارهٔ شخصیت‌های کتاب مقدس نقل کرده، بیشتر به تفاسیر متأخر یهودی و مسیحی مثل میدراش و دیداکه شبیه هستند؛ ظاهراً نویسندهٔ قرآن به‌صورت مستقیم با خود کتاب مقدس آشنا نبوده، زیرا به چیزهایی مثل بهشت و جهاد در آن‌ها ارجاع داده که در تنخ و عهد جدید وجود ندارد. برخی لغات حقوقی که قرآن به کار برده، با آنچه در عربی مرسوم بوده تفاوت‌هایی داشته و بیشتر به تلمود و قوانین بیزانسی نزدیک است. دیدگاه قرآن دربارهٔ ساختار جهان هستی، مشابه مدل ارسطو و بطلمیوس و مطالب قدیمی‌تر خاورمیانه‌ای است.

قرآن بر تمام جنبه‌های زندگی مسلمانان نفوذ کرده است. ضرب‌المثل‌های قرآنی نه‌تنها در زبان عربی، بلکه در زبان مسلمانان غیرعرب نیز راه یافته‌اند. علوم قرآنی شامل بررسی تنزیل قرآن، شأن نزول، تلاوت، وجوه زبانی، تفسیر، اعجاز و تاریخ می‌شود. قرآن در عصر حاضر از زوایای مختلفی، مثل دیدگاهش دربارهٔ زنان یا روا داشتن خشونت نسبت به غیرمسلمانان، با انتقادات متعددی روبه‌رو شده است.