کتاب تاریخ قرن بیستم (1900 1933)

این کتاب به جای تمرکز صرف بر وقایع سیاسی و نظامی، نگاهی همه‌جانبه به تحولات اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی نیز دارد. گیلبرت، رویدادهای بزرگ و کوچک را در بافتاری جهانی قرار می‌دهد و ارتباط میان آن‌ها را آشکار می‌سازد. جلد اول کتاب، دوران پرتنش پیش از جنگ جهانی اول، خود جنگ و پیامدهای آن را روایت می‌کند. گیلبرت با دقت، ریشه‌های ناسیونالیسم افراطی، امپریالیسم و تنش‌های بین‌المللی را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه این عوامل به فاجعه‌ای جهانی انجامید. او در این بخش، توجه ویژه‌ای به انقلاب روسیه و پیامدهای آن دارد. در ادامه به دوران بین دو جنگ، ظهور فاشیسم و نازیسم، بحران اقتصادی دهه ۱۹۳۰ و سپس جنگ جهانی دوم می‌پردازد. گیلبرت در این بخش، با قلمی تأثیرگذار، هولوکاست و دیگر جنایات جنگی را مستند می‌کند. روایت او از نبردهای مهم، تصمیمات سرنوشت‌ساز رهبران و رنج‌های مردم عادی، تصویری چندبعدی از این دوران سیاه ارائه می‌دهد. سپس جهان پس از جنگ، جنگ سرد، استعمارزدایی، انقلاب‌های اجتماعی و فرهنگی دهه‌های ۶۰ و ۷۰، و سرانجام فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان قرن را پوشش می‌دهد. گیلبرت در این بخش، به تحولات علمی و فناوری، جنبش‌های حقوق مدنی و مبارزات ضداستعماری نیز توجه ویژه‌ای نشان می‌دهد. آنچه این اثر را از دیگر کتاب‌های تاریخی متمایز می‌کند، توجه گیلبرت به سرنوشت افراد عادی و غیر نظامی در میانه رویدادهای بزرگ است. او با نقل قول‌های مستقیم از شاهدان عینی، خاطرات و نامه‌ها، صدای کسانی را که اغلب در تاریخ‌نگاری رسمی نادیده گرفته می‌شوند، به گوش خواننده می‌رساند. این رویکرد انسانی، درکی عمیق‌تر از تأثیر واقعی جنگ‌ها، انقلاب‌ها و تحولات اجتماعی بر زندگی روزمره مردم ایجاد می‌کند. نثر جذاب گیلبرت، حجم گسترده اطلاعات را در قالبی خواندنی ارائه می‌دهد. او با وسواس خاصی، میان روایت‌های خرد و کلان حرکت می‌کند و پیوندهای پنهان میان رویدادهای ظاهرا نامرتبط را آشکار می‌سازد. تسلط گیلبرت بر منابع متنوع و چندزبانه، به او امکان داده تا دیدگاهی جهانی و فراتر از روایت‌های غرب‌محور ارائه دهد.
گیلبرت در پایان کتاب، با نگاهی تأمل‌برانگیز به دستاوردها و فجایع قرن بیستم، خواننده را به اندیشیدن درباره درس‌های این دوران پرتلاطم فرا می‌خواند. او با یادآوری هزینه‌های انسانی جنگ‌ها، نسل‌کشی‌ها و سرکوب‌های سیاسی، اهمیت حفظ ارزش‌های انسانی و دموکراتیک را گوشزد می‌کند.
«تاریخ قرن بیستم» مارتین گیلبرت، فراتر از یک کتاب تاریخی، آینه‌ای است که تصویر تمام‌قد بشریت در عصر افراط‌ها را نشان می‌دهد؛ قرنی که در آن، اوج دستاوردهای بشری با ژرف‌ترین سقوط‌های اخلاقی همراه بود.