کتاب روشن‌ نگری چیست، روشنی‌ یابی چیست (نظریه ها و تعریف ها)

كشيش پروتستان اهل برلين، يوهان فريدريش زولنر، در مقاله‏‌اى كه در سال 1783 در مخالفت با "نكاح عرفى" نوشت به سرگشتگی‌‏هايى اشاره كرد كه "به نام روشن‏‌نگرى در دل و ذهن مردم به وجود آمده است...". وى در جايى از نوشته‏‌اش مفهوم روشن‏‌نگرى را به چالش كشيد و پرسيد "به‏‌راستى روشن‏‌نگرى چيست". اين پرسش پنهان كه در پانوشت آن مقاله آمده بود، نتايج ثمربخش و ژرفى در تاريخ فلسفه بر جاى نهاد. چراكه بسيارى را بر آن داشت كه پاسخى به اين پرسش بدهند. بخش عمده‏اى از مقالات اين كتاب همين پاسخ‌‏ها و بحث‏‌هايى هستند كه در همان سده‏‌ى هجدهم، در پى آن‏ها درگرفتند. مقاله‏‌ى معروف كانت با عنوان "روشن‏‌نگرى چيست" نيز در پاسخ به همين پرسش نوشته شد: "روشن‏‌نگرى خروج آدمی‏ست از نابالغىِ به تقصيرِ خويشتنِ خود. و نابالغى، ناتوانى در به كار گرفتن فهم خويش است بدون هدايت ديگرى". روشنی‌يابى جنبشى است كه به زبان تمثيل می‌‏توان آن را به "گناه دومين" آدمى تشبيه كرد. "گناه نخستين" خوردن از ميوه‏‌ى درخت معرفت است و "گناه دومين" آغاز معرفت‏‌يابىِ آدمى است با در كار آوردنِ عقلِ سنجش‏‌گرِ خود و دليرى كردنش در كاربست فهمِ خويشتن، فهم انسان و جهان، آن‏چنان كه در واقع هست و نه آن‏چنان كه سنت انتقادى قرن‏‌ها به او فراداده است و پيشينيان او پنداشته‏‌اند. در اين كتاب نيز بحثى پى گرفته می‌‏شود كه دويست و اندى سال پيش آغاز شد و هنوز هم در چارگوشه‌‏ى جهان ادامه دارد.