عبدالله بن محمد، عین القضات همدانی، فقیه، حکیم و عارف، مکنی به ابوالفضائل، معروف به قاضی همدانی، در سال ۴۷۶ ش، برابر با ۴۹۲ ق، در همدان به دنیا آمد. پدر و جدش از میانه بودند، به میانجی نیز معروف شده است. قاضی، در جوانی در زادگاه خویش به کسب علوم متداول پرداخت و به سرعت در ادب و حکمت و کلام مایهور شد و به سبب مهارتی که در فقه پیدا کرد، به عنوان قاضی و مدرس منصوب گردید و با وجود جوانی، شهرت و نفوذ فراوان پیدا کرد و همین امر باعث برانگیخته شدن حسد و رشک فقها و متکلمان شد. وی به تحصیل حکمت و عرفان و کلام و ادب عربی پرداخت و نظر به مطالعه بسیار در آثار امام محمد غزالی، مع الواسطه شاگرد او نیز محسوب میشد. احمد غزالی با آن همه عظمت مقام، در مکتوبهای خود بدو، او را قرةالعین خطاب میکرد. وی بیشتر اطلاعات خود را از راه تحقیق و تتبع شخصی فراهم آورد. افکار و عقاید او در عمر کوتاهش مبین کمال نبوغ اوست. فلسفه و کلام، طبع حقیقتجوی وی را قانع نساخت و گرفتار بحرانهای روحی شد و همین امر، او را دچار شک و شبهه کرد. پس از آشنایی با آثار امام محمد غزالی تا حدی خاطرش آرام گرفت و چندی بعد با احمد غزالی آشنا شد و به او دست ارادت داد و همانند احمد غزالی در بیان عقاید خود بیپروا بود. همین صراحت در گفتار باعث بدگمانی متشرعه شد.
مولانای مهربان نه فقط در دورهای که میزیست مرکز دانایی و محبت و شفای روح بود؛ بلکه کلام او امروزه هم در بین تمام انسانها با هر دین و مذهب و قومیتی محبوبیت خاصی دارد و بر جان مینشیند و دردها را التیام داده و روح را به آرامش میرساند.
دو رساله عرفانی در عشق؛ السوانح فی العشق یا سوانح العشاق اثر خواجه احمد غزالی (457-520ق)؛ قدیمیترین کتابی است که بهطور مستقل در موضوع«عشق» و معانی آن، به زبان پارسی نوشته شده است. سخن از عشق است و منظور از عشق در حیطه عرفان و تصوف اسلامی، بیشک همان عشق حقیقی (عشق مطلق یا عشق الهی) است و بس. معروفیت«ادبی-عرفانی» خواجه احمد، بهواسطه رساله «سوانح» اوست. احمد غزالی، رساله سوانح را در بیان زیبایی آفرینش یعنی «عشق» به صورتی مدون ساخته و تصنیف نموده است. درواقع میتوان گفت که سوانح اولین رسالهای است که درباره عشق به زبان پارسی نگارش و تدوین یافته است. خواجه احمد در رساله سوانح، موضوع عشق را الحق به زیباترین وجهی به رشته تحریر و نگارش درآورده و با چنان استادی و پختگی قلمزده که هیچ کتابی در موضوع عشق به پایه آن نرسیده است.
محمود دولتآبادی (متولد ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در دولتآباد سبزوار) نویسنده اهل ایران است. رمان دهجلدیِ کلیدر نامآورترین اثر اوست. برخی از آثار دولتآبادی به چندین زبانِ باختری و خاوری برگردانده شده و به چاپ رسیدهاند. داستانِ بیشترِ نوشتههای دولتآبادی در روستاهای خراسان رخ میدهد و راوی رنج و محنت روستاییان شرق ایران است.