کتاب آخرین روزهای امپراتوری شوروی

کتاب در واقع گزارش مفصلی است از روزهای فروپاشی شوروی توسط خبرنگاری که خود شاهد بسیاری از وقایع بوده است . نویسنده کتاب در سال 1988با سمت خبرنگار واشنگتن پست عازم مسکو شد . در آن زمان در اتحاد شوروی گورباچف زمام امور را در دست داشت .مولف که یک آمریکایی روس تبار و مسلط به زبان روسی بود, با استفاده از فرصت, به گوشه و کنار سرزمین پهناور اتحاد شوروی سفر نمود و با افراد بی‌شماری از گروه‌ها و طبقات مختلف, مصاحبه کرد .در خلال اقامت وی در مسکو حادثه کودتای اوت 1991رخ داد و او از نزدیک شاهد وقوع آن بود .او پس از ماموریت چهارساله در اتحاد شوروی کتاب حاضر را به رشته تحریر درآورد .مطالب کتاب اگرچه به سبک ژورنالیستی نوشته شده لیکن حاوی اطلاعات دقیق و دست اول از چگونگی سیر حوادث در اتحاد شوروی سابق و ریشه‌های آن است .کتاب از پنج بخش با این عناوین تشکیل شده است1 :ـ اصلاح حافظه, 2ـ دورنماهای دموکراتیک, 3ـ روزهای انقلاب, 4ـ ابتدا تراژدی و سپس کمدی, 5ـ محاکمه رژیم پیشین.

اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (به روسی: Союз Советских Социалистических Республик) یا به‌صورت کوتاه‌شده شوروی (به روسی: Совет) یا СССР یک کشور فراقاره‌ای با حکومت سوسیالیستی فدرال بود که در سال ۱۹۲۲ میلادی به‌وجود آمد و در ۱۹۹۱ میلادی فروپاشید. این حکومت اتحادیه‌ای متشکل از روسیه و چندین جمهوری دیگر در شمال اوراسیا بود که تحت حاکمیت یک نظام تک‌حزبی به نام حزب کمونیست شوروی بودند. پایتخت آن مسکو در جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی، بزرگ‌ترین جمهوری شوروی قرار داشت. از دیگر مراکز مهم این اتحادیه می‌توان به لنینگراد (روسیه شوروی)، کی‌یف (اوکراین شوروی)، مینسک (بلاروس شوروی)، تاشکند (ازبکستان شوروی) و آلماتی (قزاقستان شوروی) اشاره کرد. شوروی از نظر مساحت بزرگ‌ترین کشور جهان بود و فاصلهٔ شرق تا غرب آن بیش از ۱۰ هزار کیلومتر و شمال تا جنوب آن بیش از ۷٬۲۰۰ کیلومتر، و دارای ۱۱ منطقهٔ زمانی بود. بیشتر اروپای شرقی، مناطقی از اروپای شمالی و تقریباً تمامی آسیای شمالی و مرکزی تحت حاکمیت این حکومت بودند. مناطق آب‌وهوایی زیادی از جمله توندرایی، تایگایی، استپی، بیابانی و کوهستانی شامل این کشور بود و جمعیت گوناگون آن در مجموع با عنوان «مردمان شوروی» شناخته می‌شدند.

اتحاد جماهیر شوروی درنتیجهٔ انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ که طی آن بلشویک‌ها به رهبری ولادیمیر لنین، دولت موقتی را که جایگزین امپراتوری روسیه شده بود، سرنگون کردند، روی کار آمد. آن‌ها جمهوری شوروی روسیه را تأسیس کردند. جنگ داخلی میان ارتش سرخ و بسیاری از نیروهای ضد بلشویک در سراسر امپراتوری پیشین که بزرگ‌ترین آن‌ها ارتش سفید بود، شروع شد. با وجود کمک‌های شدید قدرت‌های غربی نظیر بریتانیا به ارتش سفید، بلشویک‌ها اندک اندک قدرت را به‌دست گرفته و در پایان در سال ۱۹۲۲ پیروز شدند و اتحاد جماهیر شوروی را با اتحاد جمهوری‌های روسیه، ماورای قفقاز، اوکراین و بلاروس تشکیل دادند. سیاست جدید اقتصادی که توسط لنین معرفی شد، منجر به بازگشت نسبی بازار آزاد شد. این سیاست منجر به یک بهبود اقتصادی گشت. به‌دنبال مرگ لنین در سال ۱۹۲۴، ژوزف استالین به قدرت رسید. استالین همهٔ مخالفان سیاسی خود در داخل حزب کمونیست را سرکوب کرد و یک اقتصاد برنامه‌ریزی‌شدهٔ متمرکز را به اجرا گذاشت (برنامه‌های پنج‌ساله). در نتیجه این کشور یک دورهٔ صنعتی‌سازی سریع را تجربه کرد که منجر به رشد اقتصادی چشمگیری شد و شوروی به را به دومین قدرت صنعتی جهان پس از ایالات متحدهٔ آمریکا تبدیل کرد، اما همچنین منجر به قحطی مصنوعی در سال‌های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳ شد و اردوگاه‌های کار اجباری گولاگ را که در سال ۱۹۱۸ تأسیس شده بود، گسترش داد. استالین همچنین پاکسازی بزرگ را آغاز کرد تا مخالفان خود را در میان رهبران نظامی، اعضای حزب کمونیست و شهروندان عادی از میان بردارد در نتیجهٔ این افراد به کار اجباری در گولاگ یا اعدام محکوم شدند. در ۲۳ اوت ۱۹۳۹ شوروی یک پیمان عدم تجاوز را با آلمان امضا کرد. پس از آغاز جنگ جهانی دوم، شوروی که رسماً بی‌طرف بود، به چندین کشور اروپای شرقی ازجمله شرق لهستان و کشورهای بالتیک حمله برد و آن‌ها را ضمیمهٔ خاک خود کرد، همچنین با حمله به رومانی و فنلاند بخش‌هایی از آنان را به خود ضمیمه کرد (جنگ زمستان و بسارابیا).