کتاب «فقیه و سلطان: دیالکتیک دین و سیاست در تجربهی تاریخی عثمانی و صفویه-قاجاریه» اثر وجیه کوثرانی، پژوهشی مهم درباب رابطه اسلام و سیاست در تاریخ امپراتوری عثمانی و دو دوره از تاریخ ایران است. این کتاب با هدف ایجاد شناخت بهتر، در رابطه با تعامل حاکمان و علما در دورههای مختلف اسلامی نگاشتهشده است.
کوثرانی در این راستا، دو سیر تاریخی و سیاسی را بهصورت همزمان مطرح میکند: یک، رقابتهای حوزهی فقهی مذاهب مختلف که موجب میشود هویت حکومتها براساس تعلق خاطر به هر یک از این مذاهب شکل بگیرد. دو، نسبت علما و حاکمان که در ابتدا تدوینگر مبانی نظری حکومت هستند، سپس به شیخالاسلامها و توسعهدهندگان علم دینی و حکمرانی تبدیلشده و در دورهی افول به توجیهکننده حاکمیت بدل میشوند.