پروانهها بالدارانی از پروانهسانان هستند که با بالهای بزرگ و اغلب رنگین شناخته میشوند که در هنگام استراحت معمولاً روی هم تا میشوند و پرواز آشکار و بالزنانی دارند. کهنترین سنگوارههای پروانه به پالئوسن، حدود ۵۶ میلیون سال پیش، تاریخگذاری شدهاند، هرچند شواهد مولکولی نشان میدهند که احتمالاً در کرتاسه پدید آمدهاند.
پروانهها دارای چرخهٔ زندگی چهارمرحلهای هستند و مانند دیگر درونبالداران دچار دگردیسی کامل میشوند. حشرات بالغ بالدار تخمهای خود را روی برگ گیاهان میگذارند که لاروهایشان، که کرم پیلهساز نامیده میشوند، از آنها تغذیه خواهند کرد. لاروها رشد میکنند، گاه بسیار سریع، و هنگامی که بهطور کامل رشد کردند، درون شفیره شفیره میشوند. وقتی دگردیسی کامل شد، پوست شفیره پاره میشود، بزرگسال از آن بیرون میآید، بالهایش را باز میکند تا خشک شوند و پرواز میکند.
برخی پروانهها، بهویژه در مناطق گرمسیری، چندین نسل در یک سال دارند، در حالی که برخی دیگر تنها یک نسل دارند و تعدادی اندک در مناطق سرد ممکن است چندین سال طول بکشند تا چرخهٔ زندگی کامل خود را بگذرانند.
پروانهها اغلب چندریخت هستند و بسیاری از گونهها از استتار، تقلید و رنگ هشدار برای گریز از شکارچیان خود بهره میبرند. برخی، مانند پروانه شهریار و رنگینبانو، در مسافتهای طولانی مهاجرت میکنند. بسیاری از پروانهها مورد حملهٔ انگلها یا انگلوارهها قرار میگیرند، از جمله زنبور انگلواره، پروتوزوآها، مگسها و دیگر بیمهرگان، یا توسط جانداران دیگر شکار میشوند. برخی گونهها آفت بهشمار میآیند، زیرا در مرحلهٔ لاروی میتوانند به محصولات کشاورزی یا درختان آسیب بزنند؛ گونههای دیگر عامل گردهافشانی برخی گیاهان هستند. لاروهای چند پروانه (برای نمونه برداشتگرها) حشرات زیانآور را میخورند و چند گونه شکارگر مورچهها هستند، در حالی که دیگران در همزیستی دوسویه با مورچهها زندگی میکنند. از دیدگاه فرهنگی، پروانهها از نقشمایههای محبوب در هنرهای تجسمی و ادبیاتاند. مؤسسهٔ اسمیتسونین میگوید: «پروانهها بدون تردید یکی از دلرباترین موجودات در طبیعتاند».