کتاب با ترديد و تغيير زيبا زندگی كنيد

بوداگرایی، آیین بودایی یا بودیسم (به فرانسوی: bouddhisme، آوانگاری: /budism/؛ و به هندی: बुद्ध धर्म، نویسه‌گردانی: Buddha-dharma) یکی از کهن‌ترین ادیان جهان به شمار می‌رود که بیش از دو هزار و پانصد سال پیش در هندوستان شکل گرفت. این دین بر آموزه‌های سیدارتا گوتاما بنیان نهاده شده که به بودا شهرت یافت.

آیین بودا، یکی از شاخه‌های اصلی است که در آن خرد دینی هند خود را آشکار ساخته است. بودیسم در دل برهمنیسمِ رسمی‌شده پدید آمد و تا حدی می‌توان آن را «بودایی‌سازیِ» نهادهای موجود در پرتو آموزه‌های شاکیامونی (یعنی شخص بودا) دانست. بودا در پی رهایی از چرخهٔ بی‌پایان زایش و باززایش و از قانون خودکار کَرمه (دریافت سزای اعمال) بود. او بدین‌گونه، چهار حقیقت والا و راه هشت‌گانه را کشف کرد.

بنابر آموزه‌های بودا: همهٔ هستی رنج است، زیرا همه‌چیز ناپایدار است. این رنج از میل به هستی مادی و فریبای این جهان ناشی می‌شود؛ میلی که هرگز سیر نمی‌گردد زیرا تنها توهمی بیش نیست. ازاین‌رو نباید در پی نابودی خودِ زندگی بود، بلکه باید میل به چسبیدن به زندگی را از میان برد. نه روح، بلکه «ارادهٔ خاموش‌نشده برای زیستن» علت بازپدیدآمدن‌های پیاپی است که پیوسته به صورت‌های نوین هستی درمی‌آید، و شکل آن بسته به ماهیت همان میل به زندگی است. این همان کرمه است، که طبیعت کالبدهای نو را تعیین می‌کند. سرنوشت چیزی جز میوهٔ زایش‌های پیشین نیست و به‌گونه‌ای خودکار، بی‌میانجیِ هیچ موجود برتری، عمل می‌کند.

برای خاموش کردن ارادهٔ زیستن، بودا راه هشت‌گانه را آموزش می‌دهد: درک درست، تصمیم درست، گفتار درست، کردار درست، شیوهٔ درست زندگی، کوشش درست، اندیشهٔ درست و تمرکز (مراقبه) درست. در این راه، زندگی رهبانی به‌عنوان الگوی والا دانسته می‌شود، نه از سر ریاضت، بلکه برای آسان‌تر رسیدن به شناخت درست.

راهبان خود را به مجموعه‌ای از فرمان‌های اخلاقی می‌سپارند، از جمله اصل آهیمسا (عدم خشونت): آسیب نرساندن به آنچه زنده است؛ دست‌برداشتن از تصاحب، پاکدامنی، دروغ نگفتن و راست‌گویی در همه‌جا، پرهیز کامل از نوشیدنی‌های مست‌کننده، و مراقبت و هوشیاری همیشگی. پس از مهار زندگی جسمانی، نوبت به مراقبه می‌رسد تا شناختی روشن از ناپایداری همهٔ پدیده‌ها به‌دست آید. این شناخت به چهار درجه تقسیم می‌شود و باید تا نهایت آن پیموده شود تا انسان به والاترین آگاهی، یعنی یادآوری زندگی‌های پیشین، دست یابد. بدین‌گونه است که فریب از میان می‌رود و رهایی حاصل می‌شود: نیروانا.

نیروانا فراتر از هر مقولهٔ معمول است. نیروانا آرامش کامل، صلح درونی، نابودی مطلق هر میل و خاموشی میل به بودن است. بدن مادی ممکن است هنوز نمرده باشد و همچنان به ظاهر در جهان بماند، اما این وضع با مرگ پایان می‌یابد. تنها در آن هنگام است که رهایی کامل از رنج زندگی حاصل می‌شود. راه راستین به نیروانا ویژهٔ راهبان است، بااین‌حال بودا برای همگان سخنان آرامش‌بخش و انگیزاننده‌ای برای زندگی درست و باوظیفه دارد.

به عنوان نظامی فکری و معنوی، بوداگرایی بر مفاهیمی چون رنج، عوامل ایجاد آن، راه‌های رهایی از رنج و دستیابی به روشنیدگی تمرکز دارد. آموزه‌های این دین بر سه پایهٔ اخلاقیات، تمرکز ذهنی و خردورزی استوار است و پیروان آن در جستجوی شناخت حقیقت و رهایی از چرخهٔ باززایی هستند.

در گذر زمان، این دین به سرزمین‌های مختلف آسیا راه یافت و مکاتب گوناگونی همچون تِرَوادَه، مَهایانَه و وَجرَیانَه را پدید آورد. تأکید بوداگرایی بر صلح، مهربانی و تعادل درونی، اثرات عمیقی بر فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگون بر جای نهاده است.