کتاب اسلام و مدرنیته (تحول یک سنت فکری)

اسلام و مدرنیته: تحول یک سنت فکری یکی از مهم ترین تألیفات فضل‌الرحمان، محقق و متفکر پاکستانی-آمریکایی، است. این اثر که از آخرین تألیفات اوست با هدف ایجاد تحول در تاریخ تفکر اسلامی نگاشته شده است. فضل‌الرحمان نواندیشی شناخته شده در عرصه بین المللی است که آثارش به زبان های مختلف ترجمه شده است و رویکرد نوگرایانه او به دین اسلام در زمره نظام مندترین رویکردها در قرن بیستم به شمار می آید. منظومه فکری او را بافت وحی و روح قرآن با تأکید بر مسائلی چون حقوق بشر، برابری، آزادی، اخلاق و عدالت اجتماعی تشکیل می دهد.

یکی از دلایل اهمیت یافتن ترجمه این کتاب فضل‌الرحمان آن است که نویسنده از چهره های مطرح جریان ریشه دار نواندیشی دینی در روزگار ماست. او نه از منظر مورخ صرف، بلکه در جایگاه تحلیلگری دقیق و با نگرشی فلسفی-تاریخی وضعیت اسلام در جوامع گوناگون اسلامی را تحلیل می کند و از تغییر و تحولات علوم اسلامی در طول زمان می گوید. ترجمه این کتاب از آن رو اهمیت دوچندان می یابد که فضل‌الرحمان در آن اندیشه ها و اقدامات اصلاحگران پیشگام و بلندآوازه ای همچون سید احمدخان، شبلی نعمانی، محمد عبده، محمد اقبال و ابوالاعلی مودودی را بررسی و نقد کرده است و ترجمه این اثر نگرش فضل‌الرحمان را به این معماران جهان معاصر اسلام به مخاطب می شناساند. فضل‌الرحمان همچنین در بخش هایی از کتاب به نظام آموزشی سنتی علوم اسلامی و نهاد حوزه و روحانیت در ایران شیعی توجه کرده است.

مهم ترین هدف فضل‌الرحمان در این کتاب حل مسئله تقابل سنت و مدرنیسم و بازاندیشی دیدگاه سنتی به اسلام است. او در این اثر به بررسی و تحلیل موضوعاتی از این قبیل توجه کرده است: شکل گیری تدریجی فرهنگ و تمدن اسلامی، علوم گوناگون برخاسته از متن قرآن، نظام آموزش در جوامع اسلامی، علل و عوامل بی رونقی این تمدن، واکنش جوامع اسلامی به تمدن غرب، انفعال مسلمانان در برابر علوم غربی و تلاش های نواندیشانه دینی و راه های برون رفت از چالش جدی سنت و مدرنیسم.
یکی از مهم ترین قسمت های کتاب مقدمه آن است که فضل‌الرحمان در آن نظریه هرمنوتیکی اش مشهور به نظریه دو حرکتی برای تفسیر قرآن در دوره معاصر را بیان کرده است.