کتاب دفترهای زندان (دفتر پنجم)

دفتر پنجم از دفترهای زندان گرامشی در سال های 1930-1932 نوشته شده است. در این جلد با دغدغه های جدی و پیگیر گرامشی در رویارویی با اصلی اتریم مسائل عصر خود سروکار می یابد.هر عصر به مقتضای تاریخ  فرهنگ و سیاست خاص خود پرسش هایی را طرح می کند که فرزندان آن عصر ناگزیرند، پاسخ هایی،درست یا غلط، به آن ها بدهند.

پرسش ها بی پاسخ نمی مانند.گرامشی، در مقام متفکری که اکسیر اعظم را در گره خوردگی دیالکتیکی نظر و عمل (پراکسیس) می داند، از این اصل مستثنی نیست. اهرم ارشمیدسی او در این گره گاه قرار می گیرد. در این جلد گرامشی درباره مهم ترین مسائل مربوط به سیاست،تاریخ فکری و اجتماعی و هنر و ادبیات عصر خود به بحث پرداخته است. یادداشت ها و جستارهایی درباره ماکیاولی و شهریا، کارکرد و نقش ویژه شهریار و شهریار نوین در عصر کنونی در هیئت حزب سیاسی، ریزورجیمتو یا رستاخیز استقلال طلبی مردم ایتالیا، ادبیات و حیات ملی، توده ای خلقی در برابر ادبیات رسمی، ملاحظاتی درباره فولکلور و فرهنگ عامه و مردم پسند، ادبیات و گویش ها، زبان بومی و ارتباط آن با زبان لاتینی؛ گذشته و حال، و سرانجام مبحث جهان وطنی روشنفکران ایتالیا و علل عقب ماندگی ادبیات ایتالیا در برخی زمینه ها، که دغدغه خاطر همیشگی گرامشی بوده است. فقط بخشی از مباحث نوآیین و بدیعی است که در کتاب حاضر مورد بحث قرار گرفته است.