کتاب خاطرات خروشچف

نیکیتا خروشچف در ١٩٦٤ ناگهان از کار برکنار و مجبور به اقامت در مجتمعی از خانه‌های روستایی متعلق به حکومت شد. برای کسی که قریب به ده سال بر اتحاد شوروی حکومت کرده بود، ایفای نقش مستمری‌بگیری خاموش کار راحتی نبود. یکی از قلیل چیزهایی که برای او مانده بود و از این تلخی می‌کاست آزادی در بازگویی یادداشت‌هایش بود. او مصمم بود نسل‌های آینده، مردم کشور و اعضای حزب را بر آن دارد تا بر او به چشمی بهتر از رفقای سابقی بنگرند که او را از کار برکنار کرده‌اند. خروشچف به اذعان خود با نگارش خاطراتش می‌خواست نقشی در تاریخ برعهده بگیرد. پس دیده‌ها و شنیده‌هایش را با توجه به حضور طولانی‌مدت در بطن رویدادها و ارتباط با بزرگان شوروی و نیز رهبران دنیای سرمایه‌داری نقل کرده است.

خروشچف و خانواده‌اش علاقه‌مند بودند که خاطراتش در اتحاد شوروی و به زبان روسی نشر شود؛ اما می‌دانستند که چنین چیزی در شرایط و اوضاع حاکم بر کشور امر ناممکنی است. او و دستیارانش بیم داشتند از اینکه اگر این خاطرات به غرب نرسد و پیش از مرگش به چاپ نرسد، دیگر هرگز امکان چاپ و نشر نخواهد یافت و پس از مرگش بنا بر شیوۀ مرسوم اتحاد شوروی ضبط خواهد شد و آنچه او ضبط کرده در بایگانی حزب خواهد پوسید و هرگز جزء تاریخ جهان نخواهد شد.

اما خروشچف زرنگ‌تر و مغرورتر از آن بود که چنین سرنوشتی را بپذیرد. احساس می‌کرد تا زنده است، به‌هرحال قدرتی دارد. البته همچنان کمونیستی معتقد و مؤمن و وفادار به اتحاد شوروی بود، اما در ضمن مایل بود خاطرات نانوشته‌اش را حفظ کند و برای اخلاف خود به یادگار بگذارد. می‌دانست کسانی که بر جایش نشسته‌اند تا چه اندازه می‌توانند قوانین اتحاد شوروی را به سود یک رهبر سابق تفسیر کنند. اگرچه رسماً قدرتی نداشت، اما میزان احترامی را که هنوز در دفتر سیاسی از آن برخوردار بود به‌درستی ارزیابی می‌کرد. معتقد بود می‌تواند بی‌آنکه علناً به جانشینان خود اعلان جنگ دهد، این وظیفۀ نهایی را به انجام رساند. از این مبارزجویی لذت می‌برد؛ از اینکه یک بار دیگر جسارت و تحرک و قابلیتی را که وقتی مصدر کار بود وی را به رهبری سهمگین و نیرومند بدل کرده بود به معرض تماشا بگذارد.

ضبط این خاطرات برای او صورت نوعی علت وجودی به خود گرفت و به مایۀ مهم مقاومت او در برابر پیری و ناتوانی‌ای بدل شد که در رسیده بود. مصمم بود نسل‌های آینده، مردم کشور و اعضای حزب را بر آن دارد تا بر او به چشمی بهتر از رفقای سابقی بنگرند که او را از کار برکنار کرده‌اند؛ اما این خاطرات را چگونه منتشر کند؟