کتاب تئاترکراسی در عصر مشروطه

کتاب تئاترکراسی در عصر مشروطه، ناداستانی به قلم کامران سپهران است. کامران سپهران مؤلف، مترجم و پژوهشگر معاصر ایرانی است. او دکترای پژوهش هنر دارد و مقالات متعددی در زمینه‌ی هنر و ادبیات تألیف کرده است. سپهران اکنون از اعضای هیئت علمی دانشکده‌ی سینمای دانشگاه هنر است و به تدریس می‌پردازد.

کتاب تئاترکراسی در عصر مشروطه به هنر تئاتر در بازه‌ی زمانی 1285 تا 1304 می‌پردازد. در این بازه، انقلاب مشروطه اتفاق افتاد و هنر تئاتر به‌طور رسمی فعالیتش را در ایران شروع کرد. این کتاب در چهار بخش نوشته شده است. بخش اول تاریخ تئاتر در ایران را تشریح می‌‌کند. بخش دوم به محدودیت‌های جنسیتی و مذهبی تئاتر در ایران می‌پردازد. بخش سوم روی تأثیر انقلاب مشروطه بر تئاتر تمرکز دارد. این بخش تحول در محتوای نمایشنامه و شکل گرفتن اولین انجمن‌های تئاتر را بررسی می‌‎کند. در بخش آخر، شش نمایشنامه از میرزاده‌ی عشقی بررسی و تحلیل شده است. عشقی نمایشنامه‌نویس بارز دوره‌ی مشروطه بود و تحلیل آثارش تصویری شفاف از وضعیت آن دوره ترسیم می‌کند.

سپهران در کتاب تئاترکراسی در عصر مشروطه، روند تغییر تئاتر در دوران مشروطه و تأثیر آن را روی جامعه بررسی می‌کند. در آن دوره، سطح سواد مردم پایین بود و روزنامه نمی‌توانست رسانه‌ی همگان باشد. تئاتر این وظیفه‌ی خطیر را به عهده گرفت و آگاه‌سازی مردم از طریق این هنر سرعت یافت. به همین علت، مخالفت‌ها نسبت به تئاتر شدت گرفته بود و گاهی بازیگران و تولیدکنندگان با هر اجرا جانشان را در خطر می‌دیدند. برای مثال در سال 1301 زنی تصمیم گرفته بود در خانه‌اش تئاتری برای زنان برگزار کند. بازیگران این تئاتر همه زن بودند و قرار بود فقط زنان آن را تماشا کنند. کمی پیش از شروع نمایش، پلیس خانه را محاصره کرد و در نهایت همه را مجبور کرد تا به خانه‌شان بازگردند.